Har Sniekers

(gedicht)

Torna | Cultura 17 maart 2024

Vaders handj

Ich veul de sterke henj van vader
mich hoeag in de loch höffe –
zègkendjes: Aoh, waat is d’r groeat!
en den trök opvange in de sjoeat.

Ich veul de handj van vader
mich strang vashaoje bie hum vuuer
op de stang of mich in de rök duje
op mien eige fietske.

Ich veul ouch vaders handj
die mich hel óm de oeare watsjtj
ómdet ich veurke stoeak
in ’t struue tösse de aerbieëre.

Ich zeen wie vaders vingers
’n flot ritme mèt de dieëme keze
óm de straole mèlk sjumendj
in de ummer te doon sjieëze.

Ich ruuk de zuver henj van vader
door de Sunlightzeip aan de pómpestein
es klómpe en uueveral zeen oetgedaon
óm aan taofel te gaon.

En nog altied veul ich zien
zaochte handj röstendj in de mien –
zègkendjes: Jóng, ’t is gedaon…

Har Ramakers

(gedicht)

Torna | Cultura 28 januari 2024

GEBED  VAN EINE TWIEFELIEËR

Hieër, zeetj Gae nog dao, hiebaove
in Uuer Riek, zoea groeat en wied?

Ich zooj gaer nog aeve met Uch wille kalle…
Neet allein om Uch te laove.

Mér Gae wètj: ’t is weer tied:
Vastelaovesgekke springe door de straote..

Waat zal ich doon, Levenhieër?
Auch weer mètgaon deze kieër?

Ich zal mich hieèl good haoje
aan uuer wètte…

Get aojhore aan ’t buffet
en auch oppe tied nao bèd.

Zal ich den mien fieëstnaas met vast op gaon zètte?

Hieër, wiltj Gae get helder spraeke?
Ich kan Uch bienao neet verstaon.

Jao, ich weit Hieër, woonsdaag, den begintj de Vaste..
Zal ich den in die zes waeke gaaroet gein kefee in gaon?
Hieël min aete?
Hieër, det zeen toch erg zwaor laste…

Jao, Gae zekgt Hieër op gooi grunj
Auch begeerte, det is zunj
Det geldj aevegood vuuer erme, es vuuer rieke…

Waat vuuer vuuernummes ich auch maak,
de wil is good…mèr ’t vleis is zwaak.
Ich zal perbere, nao gein anger vrouw te kieke..

Hieër, Gae höbtj ós wille lieëre:
de mins laeftj neet van broead allein.

En dae tekst höb ich bizunjer good verstange…
Mér uuer kinjer, det zeen ‘hieëre’:
zètte alles ongerein,
blieve ’s nachts nog waal ins gaer vriej laat oethange,
dèkker waertj ’t hallef drie
Ich bön t’r zelf verrèks gaer bie.

Uuevertraej ich daodoor Uuer wette?

Es ich Uch dus good verstaon,
höbtj Gae lever det ich néét gaon?

Zal ich den mien fieëstnaas mer weer aaf gaon zétte…?

Hieër, de sjäöp die Uch dit vraoge, zeen beslistj van gooie wil,
Gae höbtj zelf gezeen wie good die luuj zich baeje.

Raod van Elf, de Vorst, de Prins, die zitte vuueraan in de riej
Uch te ieëre, en echt waor neet songer reje…

Dank Uch Hieër, waat zeetj Gae good!
Nöttigheid zitj ós in ’t blood,
mér wae zulle hieël sjerp op den duuvel lètte…

En luiptj ’t mis: vergaef ós Hieër
vuuer dae eine rótte kieër,
noew wae vuuer drie daag oos fieëstnaas op gaon zétte!!

Har Sniekers

(gedicht)

Torna | Cultura 26 november 2023

Ode aan Aod Thoear

Es jónge snaak of vlokker vaeg vónje wae hie
al de waeg nao Repelsteeltje en Sinterklaos.
Ouch vuuer te grabbele wiste wae ’t waal
want mèt Aodjaor goeajdje ze bie Rol erg royaal.
Jao, toen kwoeame wae al hie, bie Fia en tant Marie!

Spuueldje ’t Radi Ensemble, de Heikrekels of Accordeonette,
den waas ’t stampevol in de zaal bie Rölkes-Mette.
En mèt vastelaovendj zónge wae hie hel
oos eige sjlagers mèt de prinsekepel.
Jao, wae woeare hie, mèt die daag gaer d’rbie!

Gings se trouwe den heels se broelof en receptie in de zaal
en ’t vel vertaere nao ‘n begrafenis waas toendertied normaal.
Bie ’n gooj segaar en dröpke sóndigs nao de mès
waerdje duchtig gekaartjj aan ’n taofel vief of zès.
Jao, den drónke wae ós óngerein gemeinlik mieër es ein!

In de hoeagtiedaag van ’t waekeliks kiene trok men
oet de wieje ómtrèk nao de zaal van Pietje Stiene.
Tourbösse op daagtoch kènne ouch dit Thoears café
en lègke aan vuuer ’n koffietaofel of oetgebreidj diner.
Jao, ouch toeriste wied van hoes, veule zich op slaag hie thoes!

De voetbal, biljarters, doevemèlkers en sjötterie
kómme al jaore bie-ein in häör clublokaal hie.
En de geschied- en heemkundekring hèltj van
tied toet tied häör laezing of vergadering.
Jao, wae zeen dèk van de pertie es d’r get te doon is hie!
De Kennedymars mèt zien EHBO, de gemeindje mèt ’t stembureau,
de dokter mèt de griepspuit – ze kómme allemaol achteróm;
want dao is ’t kirmes wie ’t spraekwoeard zaet.
En verdorie… ’t bleek ouch nog waor aafgeloupe jaor.
Jóng, waat zeen wae toch blie mèt zoea’ne zaal wie hie!

Woea Fia, Pietje en John ós in de loup der tied óntvele
zeen ‘t Carien, Petra en Geert die toet ’t lès oeape hele.
Mer det wachte haet häör neet gebrach
waat mennigein zich haaj bedach.
Nae, wae zeen ech neet blie es Aod Thoear toe geit hie!

Staon wae strak almaol op straot
door det besloet van de gemeindjeraod
nao D’n Ingel te mótte verhoeze?

Minseleef, den geit ’t spoeze!
Kiek oet, waat ich uch vertèl –
anges weurtj D’n Hemel nog ‘n hèl…

Har Sniekers

(gedicht)

Torna | Cultura 26 november 2023

Aojershoes

Woea ’t kezelpaedje knerptj ónger de sjoon,
de vuuerduuer spintj bie ’t oeapedoon,
tied in stoeaf op plevuze liktj
en stildje oet laeg kamers spriktj…

dao ruuk ich nog de sóndigse sop,
zit ich aan taofel mèt de zeve telders d’rop,
kraaktj de zöldertrap bie de buuevelste traej
en steit ’t bèd woea-in ich mien weesgegroetje baej…

’t spoear volgendj wie ’ne hóndj
loup ich d’r nog eine kieër róndj
mèt in miene maag eine dikke knoup
door det misselik bördje TE KOUP.

Har Sniekers

(gedicht)

Torna | Cultura 29 oktober 2023

Moder en ich

Wae zitte same aan de kuueketaofel –
ich te lieëre, zie zök te stoppe
vuuer nog ’ne winjtjer mèt te gaon.

Nao ’n puueske valle häör de ouge toe
en röste de henj in de sjoeat –
ze sjriktj wakker es ich häör aanstoeat.

‘Mós se nog väöl, jóng?’ vreugtj ze.
‘Gaontj mer gerösj nao bèd’, zèk ich
en lèk naoldj en gare aan de kantj.

Dit beeldj oet mien jóngesjaore kumtj
dèkker trök. Den waer ich gans werm –
neet allein van die zök.

Har Sniekers

(gedicht)

Torna | Cultura 24 september 2023

Partituur

Es de wintjer zich de pupse oet de ouge vrieftj
en ’t vreugjaor ziene naam in gouje lètters sjrieftj,
kumtj de sperzjes mèt zien wit köpke kieke
en zuus se zwelve weer op häör nès nieërstrieke.

Wie door ’n meisterhandj geleidj
waere veldj en gaard gelp aangekleidj.
Door op ’ne rieke ougs te traktere
lieëtj de zomer zich den volop vere.

Kumtj naojaor aan de blajer rökke
is ’t tied óm appele en paere te plökke,
chrysante nao de kirkhof te bringe
en vuuer de veugel óm ’n zugabe te zinge.

Traog wie persessie trèkke de daag vuuerbie,
blaoze mèt bevroeare vingers häör pertie.
‘Begin mer weer van vuueraafaan’, zaet Moder Natuur
‘zoea steit ’t immers in mien partituur.’

Har Sniekers

(gedicht)

Torna | Cultura 26 maart 2023

Mèt meziek

Trómme op de telder mèt mets en versjèt
of zès bitterballe broesendj in ’t vèt…
is det meziek?

En de dónderslaag op eine heite zomerdaag
of det boenkeboenke den van de scan…
is det ouch meziek?

Meziek vertèltj verhaole vol veur en fantasie
hèltj ós van weeg toet graaf kómpenie.
Meziek plektj plaosters op de deepste sneje
en wiltj ouch toew vinsters ’n oetzich beje.

Meziek geuftj mèt eine breie zaochte kwas
kleur aan geveules en grieptj dich dèk vas.
Kruuptj mèt häöre geis gans in dien waeze
en kan door sjoeanheid allein al genaeze.

 

Har Sniekers

(gedicht)

Torna | Cultura 26 februari 2023

Hökskes

De ieërste kieër det ich in ’n hökske sting
waas wie ich nao de bewaarsjoeal ging.
In ’t koealehok gezatte door zuster Marie-José,
ich weit nog altied neet waatv’r stouts ich deej
mer veuldje mich zoea verloeare en zwart.

Ich kneeldje es kemuniekantj in de beechstool nieër
zaag det hökske van bènne vuuer de ieërste kieër.
Wis gaaroet neet waat te zègke tieënge menieër keplaon
op zien vraog of ich zunj haaj gedaon
mer mien zeelke veuldje nimmieë zoea wit.

Ich deendje es seldaot ’t vaderlandj,
stóng in ’t wachhökske mèt gewieër inne handj:
je maintiendrai waas ’t devies.
Veuldje mich krek ’ne militaire plies
mer neet op mien gemaak in det legergreun.

Och, dao zeen toch zoeaväöl hokker en hökskes
in allerlei maote, geure en kleure:
fietsehok, berghok, poetshok,
doevehok, knienshok, hoonderhok,
pashökske, böshökske…

’t Kleinste hökske, zoea is d’r mer ein
dao-in haoj ich oos democratie mèt oppe bein.
Staon dèkker waal te twiefele mèt det potloead
es ich mich aafvraog in geweitesnoead:
Welk hökske maak ich dits kieër ins roead?

 

Har Sniekers

(gedicht)

Torna | Cultura 22 januari 2023

Vergaete

Ich kan mich neet herinnere wie gruuets ich waas
wie ich es kleuter allein op mien fietske reej.
Ich kan mich neet herinnere waat ich allemaol dach
wie ich es zevejäörige de Ieërste Kemunie deej.

Ich bèn vergaete woearóm ich van de meister
van de veerdje vuuer straof in de hook mós staon.
Ich bèn vergaete waat ich bie keplaon beechdje
ómdet ich zoeagenaamdj zunj haw gedaon.

Waas ’t in de boetsauto’s of de rups det ich
’t ieërste muulke van mien maedje kreeg?
En wiene waas ’t det wae later mèt de kinjer
ginge kampere in det plaetske bie Mestreech?

Och, ich bèn toch zoea vergaetechtig allewiel…

Woea ligke de sluuetels, de parepluuj, de bril…
en vergaat ich vanmörge soms mien pil?
Óm in te logge bèn ich weer ’t wachwoeard vergaete
en wie haet verdorie det dräödje percies vas gezaete?

Ich vergaet toch ouch zoeaväöl name de lèste tied…

Gister nog, ich bèn ‘m kwiet… Dinges Wèts-se-waal,
dae sjriever, gans kaal… Wie-hètj-dae-ouch-alweer,
of die camping bie det meer… Woea-waas-det-noe,
de naam van dae zenger van U2… Zèk-’t-gaw.

Ich bèn ouch alweer vergaete waat ich
mich mèt Noewjaor vuuergenómme haw.

Har Sniekers

(gedicht)

Torna | Cultura 18 december 2022

NOEWJAOR 2023

’t Aod hingtj oet te ziepe op de lievesdraod,
sjrieftj zich in lèste dröppele vuuer ós nieër.
’t Noew vèltj es kuuesper vlokke ónbesjreve
nog driehóngerdviefensestig kieër.

Al zal alles zich neet good hame
of niepe waal ins de sjoon.
D’r kómme nog genóg daag
óm ’n strikske óm te doon.

Goeaj vinsters en duuere wagewied oeap,
laat de windj wejje door dien haor.
Duip de pen in gouje ink
vuuer ’n riek en zalig noew jaor.

Har Sniekers

(gedicht)

Torna | Cultura 18 december 2022

Grabbele 2.0

Ich kóm hie aangeloupe
en zeen de sjouw al rouke.
Ich zeen ’t aan d’n oeavewis
det d’r good gebakke is.
Is d’r niks gebakke
goeatj den neut en appele.
Vrouw gaeftj det dj’r lang laeftj
det dj’r riek en zalig waertj.

Dit zóng de sjoealjeug van Thoear
es op Aodjaorsdaag grabbele woear
en zie róndjtrok óm deftige minse
Zalig Noewjaor te winse.

En zoea zingtj m’n nog eder jaor,
allein die neut en appele ligke nimmieë klaor,
en det stoeake van de oeavewis
is ouch allang gesjiedenis.

Kriegtj det grabbele den geine noewe jas,
mót de teks neet waere aangepasj?
Koup det kindj ins ’n paar noew sjoon,
die haet ’t mèt det loupe hel vandoon!

Och… ein traditie kèntj gein ambitie
en doe wèts, leve sjat…: det van ós haet kleier zat.
Wae mótte oze aandach verdeile
en ‘t leid van ermlestige gaon heile.

Want kiek ins óm dich haer…
zoeaget zuus se toch neet gaer:
ganse rieje… maeterslank…
aansjuve vuuer de kleierbank.

Wae kónne naeve kinjer te traktere
bès aan de voedselbank donere
en aeteswaar gaon bringe.
Den zulle ouch de groeate minse zinge:

Ich kóm hie aangeloupe
en zeen de sjouw al rouke.
Ich zeen ’t aan d’n oeavewis
det d’r good gebakke is.
Luuj gaeftj det dj’r lang laeftj
det dj’r riek en zalig waertj.

Har Sniekers

(gedicht)

Torna | Cultura 6 november 2022

November

Bliefs se smörges nog get ligke, lekker werm in bèd…
leus se bie de koffie ouch get langer de gezèt…
is ’t T-shirt ómgetoesj vuuer ‘n dik wölle ves…
staeke stevele aan de veut en henj deep in de tes…
gaon óm vief oor de gerdiene en vinsterloeke toe…?
Jao, den wèts se van dien eige: ’t is naojaor noe.

Es de blajer aan de buim häöre tied höbbe gehadj
en de wiezers van de klok inj oktoeaber zeen verzatj…
es de kroeate en de aerpel op ’t veldj waere oetgedaon
en de kroenekraone trèkkendj nao ’t zuide gaon…
Jao, den wèts se ouch sónger kalender
’t is alweer november.

Trèktj de harmonie door ’t törp mèt fieësmeziek
en loupe vastelaovesveerders al verklèdj te kiek…
zuus se lampionne luchtendj in de optoch gaon
en oetgeholdje pompoene aan de vuuerduuer staon…?
Den is ‘t Cecilia, de 11e- van-de-11e , Fakkeletines en Halloween
en haet november vuuer mennigein zien medicien.

Jeugtj de windj haachel en raengel tieënge roete…
is ’t mistig mer mós se toch per se nao boete…
kriegs se zin in eine telder ertesop
of zoormoos mèt ein flink stök woos d’r op,
pannaas, boerekuuel of moearemoos…?
Det is vuuer november allemaol tout-même-chose.

O november, wie wil ich dich noe ieëre,
hie vèltj vuuer mich nog zoeaväöl óm te lieëre?
Zeen ich die minse mèt chrysante nao de kirkhof gaon
en mèt Allerziele in gedachte aan de graver staon…
Den weit ich – ich tèl ein jäörke aojer
en ’t veultj van eiges ouch get kaojer.

Har Sniekers

(gedicht)

Torna | Cultura 2 oktober 2022

QUO VADIS?

Óm vief oor al duuster,
waterkaod,
’ne zore oeastewindj
jeugtj de blajer door de straote.

Meug door ’t gesleip van hot nao haar
luiptj Samir hie verloeare róndj,
wètj neet waat hae zuut en veultj,
jao…; kaoj
mer neet ziene qabow
jao…; windj
mer neet ziene dabayl.

Naojaor bie ós zaet ’m niks,
hae kèntj det woeard amper,
net zoea min wie ich hum kèn.

Weurtj ’t vuuer ’m blievendj wintjer
noe de windj zich in ’t Weste drejtj
en oet ’ne kaoje hook wejtj?

Ich gaon gauw koeale hoeale
óm de staof te stoeake.

 

Har Sniekers

(gedicht)

Torna | Cultura 2 oktober 2022

KLAOR TAAL

Voetballers kalle van schwalbe en tackle
wielrenners weite te demarrere en remontere
politici debattere mèt de oppositie en coalitie
musici musicere van pianissimo tot fortissimo
koks bereide tournedos en steak au poivre
verpleegsters wirke interdisciplinair op de intensive care
tenieëlspuuelers actere op de bühne in ein scène
en virologe vroge óm lockdown en quarantaine.
Vraemdje wäörd allemaol –
den is aan hoes blieve toch gemekkeliker…
óm oet te spraeke teminste.

 

Karel Ruiten

(gedicht)

Torna | Cultura 4 maart 2018

OOS MARIAVELDJ

Mien aerpeleveldj, Hieërebós mit struuekoele hosanna puineheistere
óngere zomerhemel de Kruutsdaag nao de Waard, dennebós en polderplak
mit blaozers en vaan nao de rame van bóntj glaas van bleisteg in Kaevelieër
of de zandj in Banneux in det heilig jaor agnus dei of hie noe wa wiezoea
mit vader buusjop zie waopesjildj Stella Duce wo-aan twelf poezele en hood

In det veldj wo wied, wiedsaaf doe nag de zón zakdje toet oppe grónd
det landj, mie landj, mie vaderlandj van aofteschnitzelebuim en warbele…
brook mit paersbloomweie van dieke kattelieke boere mit stambookstiere
die mit snaps, snor, sigaar en proemesjiek kaldje nao de mès euver die en dem
euver vreuger inne kefee, doe en hie en hae mit häör wie ’t waas mit hem

Wie ’t woor gewaes mitte naobers die ónverhöds am Giebel en in Barmen
ane Reichsbahn in Elberfeld zote te manzjare mit rats, kuch en netelesop
waes wie dwank wie ein koosj de kónterluuer vanne kóllerabe mit kummel
drónger mit hónger en vreugjaor-grenate van Hènge Korhaan doead de boeat
slaeg mit vlemmendj vuur, de zwaore aom en zwarte lóch aan Vlaot en baek

Nao die duuster daag móste men sjörge en wörge mit Stella Maris oppe rök
bang nao die lang stergenaegeldje nachte te voot vanne Pös toet inne kirk
oos sterre, kammeräöj mit baret, strepe en sjableermedaaljes klam trök
terang bulan mitte Zuiderkruis oet Bandoeng, Palembang en Timor
die droge ’t beeldj van hout en goud de moder en maag mit mantjel en kroean

Veer baedje ós doe nag mit kezelstein en gezaengend wit zilverzandj
sprinkeldje saoves inne naam braaf kruutsteikes bie wiewaterpötjes…
aevel kemuniezónjig vief veer vunkeldje ein sjouw op druueg struue
sjoor vuur en rouk euver daker van gesjèldje dennekaepers mit klet
en duudje kanteneers de brandjwaerspuit op houtere rajer drop aan

Netemin joog de zoere windj ’t vuur euver zès vleegveldjhoezer
verermdje mienwirkers jóng gezinne ram toet ane gróndj mit de
muibele vanne Hark wobie manskarels de rögkestrank rech hele
sjachereinige hoesvaders en moders mit dieke inkele zich krumdje
euver mager jankendje drubelkes bie ’t beeldj enne blome in oos Mariaveldj

Peter Berghs

(column)

Torna | Cultura 24 november 2019

VRAOG, VRAOG, VRAOG!

Mien väörig optraeje in Torna Cultura haet get vraoge aopegelaote. De “blowjob”, in dae column synoniem väör blaadblaozer, blaek väör ‘n deil van ’t publiek ’n ónbekindj fenomeen. Helaas, in mieërdere opzichte ….

Daoróm ’t dringendje verzeuk: is d’r dalik get waat ge neet sjnaptj, vraog vraog vraog. Ich kan uch, ouch zónger plaetjes, hieël good oetligke det “felatio” niks mèt postzegels van doon haet, net zó min as “cunnilingus” ‘ne Romeinse keizer waas. “De Romeine haaje gein postzegels” huuër ich ? Den sjtraks mer same google op felatio en ..cu.. ..be.. …uh .. det anger, misschien det nao 25 of 40 jaor monogaam huwelik den toch eindelik ‘t “heerlijk avondje” moog aanbraeke.

Minder monogaan ging ‘t d’r väörige waek aan toe op NPO3, in ‘n docu äöver poly-amorie. Waat is poly-amorie. Poly-amorie hèltj in det emes d’r mieërdere leefdjesrelaties op nao hèltj. Vraemdjgaon, zultj ge zègke. Nae, bie poly-amorie gebäörtj det mèt volledige insjtumming van alle partners.
En noe dich !

Bie de interviews zoot ich op ’t puntje van miene sjtool. Aopelik kaldje ze äöver mekaars relaties. Dao wore d’r zelfs bie die vief of zès partners haje, leefhaje. Soms mèt drieë of vere in ein hoes, mer soms wore ’t ouch mieërvoudige LAT-relaties. ’t Ging trouwes neet óm de seks, in eder geval neet allein, mer óm leefdje, genegenheid en alle biebehuuërendje complicaties.

Noe veul ich zelf echt gein behoefte óm poly-amorie te gaon bedrieve, want det liektj mich emotioneel en väöral financieel gein haolbare kaart, mer toch blaef ’t óngerwerp mich zoeëdanig bezig hoaje det ich d’r op ‘ne gooie nacht äöver gedruimdj höb. Ich jao, in ’n poly-amoureuze situatie. Sjtóm hé.

Mer ’t kan nog sjtómmer want in miene ónnuuëzeligheid höb ich daags d’r nao op ’t werk oetgebrèdj vertèldj äöver dae druim. Ich waas op sjlaag de pispaol van de daag. ’t Lachertje van de zaal.
De ein nao de anger denigrerendje opmerking vlaog mich óm de oeëre.
“Doe mèns dich get zèk, dinks se ech det ‘r nog vrouwluu in dien amoureuze präötjes trappe? Druim lekker verder !” “Wie zoog ze d’r oet? ” ” Det weit ich neet mieër. Van minse in mien druime herinner ich mich meistal gein gezicht, echt waor.” “Nou, wae waal” repe mien collega’s in koeër “Blóndj ! wèdde ? Mèt ’ne bos hout väör de däör woeë hieël Thoeër definitief mèt van ’t gaas aaf kan.” “Waat haaj dien poly-madam väör kleier óm ’t lief ?” “Ouch det weit ich neet mieër jónges.” “Haha, det zal den wal neet väöl zeen gewaestj. En waat haet meneer de poly-druimer allemaol oetgesjpoeëktj mèt zien poly-vlam?” Ich, weer: “Ieërlik, we höbbe allein gewanjeldj en gekletstj”. “Gewanjeldj, sjuunsmarchere bedoel se. En kletse ? Op die blanke betskes jao.” De hilariteit sjtaeg toet groeëte huuëgdje. “Raegendje ’t nog in diene druim of waas dae vaneiges naat ?”

“Nae jónges dao is echt niks gebäördj. Behalve ’n hieël serieus en deepzinnig gesjprek, net wie vreuger.” “Wach effe, as dich in dien druime net zó hel sjnurks as hie op de aafdeiling, den waas mevrouw poly-amorie allang weggerendj mèt de poly-vingers in de poly-toetendje oeëre.”

Ich kraeg ’t sjpaans benauwdj en waas zelfs bang det miene poly-amore druim nog zooi eindige in de Polie-kliniek van Laurentius.

’t Duzeldje mich en vaag huuërdje ich emes rope: “Hey Peter, det gedruimdje poly-mokkel van dich zal toch op zien minst ‘ne poly-mystieke naam höbbe gedrage: Delilah, Cleopatra, Gwendoline … “ Mèt mien lèste krachte sjödje ich van nae, “Väör zóver ich mich herinner, heet ze Esther.” Teleursjtèlling al-óm. “Is det alles, gewuuën Esther ? ”

“Nae, neet gewuuën Esther …… Poly-Esther ….”
Ich wins uch nog ‘ne poly-ammesante Torna Cultura …

Polyester (© Peter Berghs, alias MacB himself, 24-11-2019 Thorna Cultura)

Peter Berghs

(column)

Torna | Cultura 6 oktober 2019

BLOWJOB

Toen Martin van Lierop mich vroog óm ‘ne column vaör te drage bie Torna Cultura mós ich efkes sjlikke. Bie dae naam kraeg ich toch ‘ne bietje ’t beeld van ’n elite gezelsjap zoeë as de Rotary- of Lionsclub. En den mót ich, as Baxheimer Barbaar, bie Torna Cultura ’n verhäölke väörlaeze aafkomstig van de sjraole zandjgróndj ? In miene twiefel höb ich zelfs gedruimdj det ich toeklapdje bie de aanblik van al die keurig nette, besjaafdje minse. Mer ieërlik is ieërlik, as ich hie róndj kiek vèltj det lèste bèst wal mèt. En daoróm dörf ich uch asnog deilgenoot te make van miene hèrfstcolumn dae vèltj in de categorie “nou-nou-nou …”.

De hèrfst, det vinj ich ‘t sjiekste seizoen waat ’r besjteit. As de blajer beginnen te kläöre en de aovendje zich linge veul ich det de tied riep is väör miene jaorlikse blowjob. Dae bowjob is ’n initiatief van mien echtgenote mer ’t kumtj ouch dök väör det ich ‘m zelf oetveur. Det liektj complex mer mèt ’n bietje oefene höb se daags d’r nao hoeëg-oet get kramp in de nek, al is det ouch weer afhankelik van de gebroekdje hulpsjtökke, variërendj van ’n oetsjuufbare piep toet ‘ne versjtèlbare móndj.

Oze blowjob waertj elektrisch óngersjteundj en d’r besjtaon zelfs modelle op batterieë woeë se óngegeneerdj mer róndj kins wanjele. Bie de aankleiïng van de blowjob geit oze väörkeur oet nao ‘ne roeëie body mèt zjwart laere reemkes. De verzameling hulpsjtökke neume wae trouwes väör ’t gemaak ouch blowjob. ’t Kaltj namelik mekkeliker äöver “de blowjob” dan äöver “de blowjob hulpsjtökke”.

Bie miene blowjob höb ich de keus tösse blaoze en zuge, net woeë ich zin in höb. Ich haoj ‘t meistal op zuge, want mèt blaoze vluugtj ’t organisch materiaol dich aan alle kantje óm de oeëre en den vergtj ’t asnog ’t nuuëdige handjwerk óm d’r ’n happy ending van te make. Bie ’t zuge echter waertj alles netjes nao bènne gesjlurpt en mèt ’n bietje gelök zónger knoeëje want dao is ’t oeteindelik allemaol óm begóstj.

Bie de doorsjnee blowjob zitte d’r net achter de zuugmóndj ’n paar vliemsjerpe tenj. Zó lang se mer neet forceers merk se dao niks van. Allein as d’r ónbedoeldj get genetisch materiaol nao bènne siepeltj in vorm van ‘ne eikel, ’n paar neut of kesjtanjele waertj ‘r wal ’ns knarsendj taegegesjputtererd óm aan te gaeve det det sjpul op ’n anger meneer zooi mótte florere. Bie die signale mós se ouch echt efkes sjtoppe, tendjes d’r oet, good zuver make en den kan ’t zuugproces hervatj waere zónger verdere kans op sjaai.

Soms reuptj mien vrouw van baove: “Ouch good langs de rendjes wor jóng.” Zó’n aansjpaoring kan ik allein mer waardere want nao aafloup van de blowjob wil se toch ’n sjmètteloos graasperkske, zónger troep in de gleufkes of sjleufkes in en rondj dien wèrkterrein.

‘Ne good oetgeveurdje blowjob geuftj ós thoes den ouch enorme bevrediging. Dao is niks lekkerder dan nao zó’ne blowjob ’t apparaatje, inclusief laeg zekse, op te berge en same op de bank te nippe aan ’n glaeske wien met väör en achter oetzicht op ‘n rete-sjtrak kaal plaetske. Soms sjleit mich de fantasie op hol en den roop ich: “Hei, mörge nog ‘ne kieër …” mer dae vogel geit neet op, want daags nao ‘ne blowjob kin se blaoze waat se wils, dao kumtj echt niks mieër ómhoeëg en ouch bie ’t zuge sjtuuftj ‘r hoeëg-oet get los zandj door de piep.

Nae, miene blowjob is ’n jaorliks truuk-kieërendj, mer waal einmaolig, festijn. Want daonao kinne de opgezaoge blajer in de container, de kabel weer op de ról en de blaadblaozer, roeëd mèt zjwarte reemkes, geit truuk in ’t sjeurke. De haof is gans klaor väör de wintjer.

Op nao de kerst, want den make we ós väör ’t zinge de kèrk oet. En ónger de gekläördje lempkes graaje we in de doeës, haole de böl oet, experimentere mèt de piek, en sjpuite de ingele-haor ónger ’t wit sjpul toetdet we sjterkes zeen.

Ich wins uch nog ‘ne vruchtbare Torna Cultura …

Har Sniekers

(column)

Torna | Cultura 14 april 2019

AAN DE WIEJERT

Mét ‘t aojer waere, kómme de mankemente, mer gruujtj ’t besef det ’t allemaol ouch minder kan. Zjus of sommige dinger baeter gaon es se dich dao neet mieër zoea drök óm hoofs te make. Het idee det se alles mós biehaoje, maaktj stil-aan plaats vuuer de gerösstèlling det de werreld ouch zónger dich wiejer kan.
Het laeve kriegtj get e-weg van ós brevebös mèt twieë gleuve: ein vuuer dónbie, de anger vuuer uueverige bestumminge. Ich stop mien gedachte wie langer wie mieër in de lèste gleuF. Mer dinke is ’n natuurlik proces. Kóns se neet stopzètte. Ouch noe winjsele gedachte zich weer wie ’n jónk vuuele róndj in miene kop.

Op mien dageliks rundje loup ich door de Baarstraot. Links de ieërste en twieëdje depe straot. Hol waeg mèt hoeag sjoeare in eine aoje Maasoever. Ich haaj d’r es kindj nog gein oug vuuer; lieërdje later pas de samehank zeen en lanjsjappelike waerd kènne. Rechs van mich weie vol gelp graas mèt herkawwendje kuuj. ’n Wieds oetzich op Wèssem. Hie huuers se in ’t vuuerjaor de koekoek rope. De windj dae spuueltj mèt de blajer aan de buim. De krónkelwaeg, mer boeavenal de stildje, die wie ’n aureool óm mien geboeartedörp Thoear liktj. Stildje, die mich in mien jóng jaore neet aansproeak.

Ich kóm bie de achterkantj van Hagebrook. A gen brook. Brook. Naat landj. Kloptj. De waterlaot mèt det broen water stroumtj amper. Gaele gieët zagte wae. Ich zèt mich op de bank bie Sint-Joeazef. Zien huuske stóng ieërs in ’t park aan de uueverkantj tösse de buim en struuk versjoeale. Hae haet aan deze kantj van de wiejert ’n noew kapel gekrege.

God jao, de wiejert van Hagebrook. Dao ginge wae altied sjaatse. Toen wintjers nog wintjers woeare, en iesblome stónge op de roet van ’t daakraemke van mien zölderkamer. Woea ich ’t bèd deildje mèt mien broor. Wae vochte dèkker óm de dinkbeeldjige streep tösse ós in. Ónger in de kuueke brandje de staof en in de gooj kamer stóng sóndigs de zwarte koealehaard mèt vinsters van micaglaas te gleuje.

Es ’t toen ’n waek hel haaj gevroeare ging gans Thoear sjaatse op de wiejert van Hagebrook of op de Joeaster Koele es ’t vreze nog ’n paar daag aanheel. Wae krege dèkker iesvrie van sjoeal. Det sjaatse waas vuuer mich mieër sjravele op die houtere klömpkes. Haajs se mèt dien ieskaoj doeme de iezers mèt die stief nistele nao väöl meujte óngergebónje en ’n paar maeter gekratsj, kószjes se weer oppernoew beginne; want tegooj vas blieve zitte deje die dinger neet. Nae, sjaatse goof mieër ergernis es plezeer.

Ich staon op en loup trök. Uuever ’t trepke aan de bekans druuege oetloup van de wiejert volg ich de paad langs de moor mèt dao-in ‘t kapelke van Oos Levrouw van Rös. Kóm op ’t inj oet bie de wuuening van de vreugere bedriefsleider aan de glei van Hagebrook.

Die majestueuze boume-rie woeavan de tek zich es vingers mèt besjermendj blajerdèk inein griepe toet ’ne gothische kathedraal. Es se de ouge toe duis, huuers se de zusters van Bethanië zinge. Al de kieëre det ich hie wanjel, blief ich ze zeuke…:de herinne-ringe. Hagebrook: kestieël, landjgood, kloeaster en röshoes van de zösters, fruitbedrief en seer dit jaor zörgboerderie. Door de jaore haer van uterlik waal ’ns verangerdj, mer ’t statige karak-ter is bewaardj gebleve.

Ich bèn d’r eine kieër bènne genuuedj op det hoeag bordes. De ridder van Rappard… Ich zaat in de viefdje klas. Op ’ne daag zag de meister det ich ’ne krans móch drage bie de begrafenis van de ridder van Rappard. Same mèt mien broor en Wim van de Hoof. Die twieë zoeate in de zèsdje bie meister Salemans en spuueldje toen mèt ein. Wim waas ieëste naober, woeandje in de buurt op Zegershof. Smiddigs móchte wae drieje bie de douairière op ’t kestieël kómme. Krege in de deftige kamer flaaj mèt limmenaad en ’ne gölje vuuer in de spaarpot. Jóng, waat veuldje ich mich gruuets! Zal ’t noeats vergaete.

Ich loup wiejer langs de wiejert. Dae is lang neet mieër zoea groeat. Steit ouch väöl minder water in. ’t Eilendje in de midde is intrintj gans e-weg. Aan deze kantj loeage bóngerde mèt appele- en paere. Vader stoeakdje d’r sjroeap van. Noe loupe d’r rinjer róndj van Natuurmonumente. De serene rös van vreuger haet plaats gemaaktj vuuer ’t geraos en gehaos van de autowaeg mèt zien heilige 24-oorseconomie. Ouch zuus se d’r allewiel väöl fietsers langskómme – allemaol vitaal pensionado’s.

Zulle van de zomer noe mieër luuj dit decor van Typisch Thoear opzeuke?
Van mich moog ’t.
Es ze mich mer mèt rös laote…

Sjrieverskiring Midde-Limburg bestaat uit tien ambitieuze amateurschrijvers, die uitsluitend schrijven in de Limburgse taal en zich daarin onderling met goede adviezen ondersteunen. Op uitnodiging van Torna | Cultura lezen twee schrijvers in elk Torna | Cultura-café respectievelijk een gedicht en een column voor.

Riky Simons-Jülicher

(gedicht)

Torna | Cultura 20 januari 2019

ANSFRIED

’n Eige sjtraot, ’n sjötteriej,
’n sjool, ’n paedje, ’n eige kepel;
’ne altaor, rame mit glaas-in-lood
en ’n sjtoer sjtandjbeeld es dankjewel
veur de sjtichter vanne abdij van Thoor,
wo me doezjend jaor truuk
vas danig bliej mit woor.

Lang hoofs se neet nao ’m te zeuke:
Harry van de Boel zat ’m pontifikaal
oppe binneplaats biej de Hofferkeukes,
dao gaajt ’t ’m zo te zeen bès waal.
“Kiek ’ns waat g’r allemaol van mich höbt gekrege”
liek zien aope handj ós te vertèlle;
mit det klooster kós d’r zien eige toekoms
en die van zien dochter veilig sjtèlle.

Noe sjteit Ansfried es greutse graaf
mit op zien sjildj ’n rol perkament,
hae ging jao door veur sjlumme sjtudent.
Ouch ’ne mijter heurt d’rbiej,
want hae haet ’t van graaf
toet bussjop van Utrecht gebrach,
van zjwaard toet krómsjtaaf, zogezag.

‘Vrede van God’ beteikent zienne naam,
daohaer moog die doef verwieze.
Gebouwe sjtaon den veur de kèrke
die hae haet laote verrieze.

Ansfried vintj ’t noe hoog tied
det in de aaj keukes achter zich
weer potte en panne gaon rammele,
det pandj opnuuj waert ingerich.
Waem wèt kèns se dao eersdaags preuve
waat die adellikke dames krege veurgezat.
Vanaaf dae sokkel hèlt hae waal toezich
en mómpelt sjtilkes veur zich haer: Thoear – Magnificat.

Riky, jannewarie 2019

Karel Ruiten

(gedicht)

Torna | Cultura 25 november 2018

LIMBURGS FIETSPAREDIES

Oké… pak noe ‘ns doe bös mit pensioen. Dan höbs se väöl tied. Mer toch is ’t dan krek ofs se ’t ummer drökker höbs. Vriewilligerswerk hie, oppe kleinkinjer passe dao, nao de fitness, ‘ne aovendj kaarte, aaf en toe ‘ne pot biljare en dao tössedoor nag get vanne natuur geniete.
Aevel… de bein wille neet mieë zoea.
Vanne eine kantj probeer ich begrip op te bringe veur miense die zich ‘ne lektrische fiets aansjaffe. Want zelf höb ich ouch waal ‘ns ‘t geveul det ich ummer taenge de windj in mót trappe of det d’r ‘ne ónzichbare olifant achterop zitj. Vanne angere kantj wuuertj ‘t vermoge van lektrische fietse al mieë, mer de fysieke krach en ‘t reactievermogen van seniore ummer minder.
Óm mich haer verdedige manskaerels van miene laeftied det ze noe zónger väöl meutje duchtig get kilemaeters kinne fietse ouch windj in. Enne lèste twiefel vaege ze vanne taofel door te zègke: ‘Trouwes ederein haet d’r ‘ne.’
’t Geit dus kwansies net of zie d’r bie wille huuere. Want gaondje waeg is ’t ouch gein aardigheid mieë óm same mit angere get te gaon fietse. Mitte opkoms vanne lektrische  fiets kwoom d’r ouch verangering in ’t saort fietsers, ‘ne inkele kieër nag einlinge, mer ummer mieë stèlle en ganse troepe op blinkendje nuuj fietse mit döbbele, waterdichte fietstesse mit reflecterendje strips achterop, en nag ’n zwarte tes mit drinkes aan ’t stuur.
Fietse mit ‘ne sterke middemotor, hydraulische sjiefremme,
8 versnellinge en ein 36 volt batterie. Vroulje mit ‘ne bodywermer, mit ’n driekwaart witte of leechte beige bóks en
Ecco-sjoon. Mansluuj mit e petsjke, ’n aafritsböks, witte zök en badslippers of sandale.
Wie dök bön ich, kumendj windj-in, ingehaold door Annie en Jos. Zoea num ich dan die stèlle die van wiedsaaf keihel mit häör fietsebel vanne Hema aangaeve det ze d’r langs wille.
Zie natuurlik mit twieë naeven ein. Ich kós d’r dök waal op sjete. Ónger ’t langsrieje kiek ich nao ’t steulke achterop wo dan meistal die zwarte doeas zitj. Det is de drievendje krachpatser van Annie en Jos. Want… zie dinke det ze fietse, mer det is neet ech. Fietse mit ein zwarte doeas is neet sportief, det is nep.
Ouch trap ich nag waal ‘ns, óm te kuite, op miene fiets veur ’n kruutsing effe flink door zoea det ich net get eerder bön.
Twieë seconde later mót ich vol inne remme. Want Annie en Jos zeen väöl rapper dan ich dach. En net veur det ze ram oet ’t zich verdwene zeen, zeen ich nag net die stóm zwarte doeas achterop.
De verwachting vanne snelheid van ’n object in ’t verkieër wuuertj bepaoldj door wie ’t object oetzuutj. ‘ne Fietser = 15 km/oer. Drie pubers mit ’n krat veurop die naeve- ein slingere euvere waeg = 10 km/oer. Mansluuj op ‘ne racefiets mit ’n te krap T-shirt vanne Rabobank, die neet stoppe veur ’n roead leech 35 km/oer.
Det fietsers op laeftied geine lange aafstandj mieër kinne fietse en euverstappe op ‘ne fiets mit e meuterke, prima. Mer det ‘ne lektrische fiets nag klam te óngersjeie is van ‘ne mit spierkrach aangedreve fiets… maak insjattinge van snelheden waardeloos.
Daonaeve hads se vreuger allein gevaers mit allemaol hetzelfde tempo oppe fietsepaad. Noe zeen veer: e-bikes, gewuuen fietse, supersnelle lektrische fietse, snorfietse, scooters, scootmobiele, bakfietse, lektrische bolderkerre en brómmers. Mit anger wäörd: ’t is gevieërlik gewore.

Seniore mit ‘ne lektrische fiets gaon rap… ligke grotere aafstenj aaf… höbbe in het algemein minder reactievermoge… rake gaw in paniek en doon d’r langer euver óm örges aan te winne óm get nuuts óngere knie te kriege.
Daobie kump det miense gemekkelik zeen. Es ze ’t effe te zwaor kriege sjakele ze ‘t meuterke e tendje hoger. Óngertösse… advisere de doktore noe net óm zoea lang meugelik te blieve bewaege op ein matig intensief tempo.
De pliese en ouch de ANWB rope deilnummers aan ’t verkieër op te lètte want e-bikers… óm det modern waord mer ‘ns te gebroeke… zeen rapper dets se dinks. Trouwes chirurge in ziekehoezer zeen ein stijging  van zwaor óngelökke. Zelfs zoea alarmerendj det ze de euverheid advisere de fietshelmplich in te veure. Es se kumps te valle kins se ’n sjedelbasisfractuur veurkómme mit ‘ne helm. Vervolgens liks se waal waeke in ’t ziekenhoes mit dien heupe in puin. Laote veer dus neet net doon of ein helmplich zaligmakendj is. Mer ‘t is ’n klein meutje óm effe ‘ne helm op te zitte veurdet se de jungle in geis.
E-bikers wore in de ieëste vief maondj van dit jaor ruum 25 procent dökker betrokke bie ein óngeval dan in dezelfde periode ’t vurrig jaor. Is ‘ne lektrische fietser daoróm ‘ne brokkepiloot? Det zóts se langzamerhandj gaon zègke.
Ein anger gevaor veur fietsers zeen de rotondes. Automobiliste zeen fietsers mekkelik euvere kop es ze aafslaon. Veural ouch ómdet de veurrangsregels biej rotondes neet euveral hetzelfdje zeen. Brómmers en snorfietse gaon straks allemaol vanne fietsepaad aaf… mer toch is d’r nag altied ’n stijging van dök eenzijdige fietsóngelökke.

Realistisch gezeen is ‘t ouch neet verantjwaord om emes van pakweg 60-70 jaor zónger helm mit 25- 30 kilemaeter per oer dore boch te laote sjeure. Mesjien mótte ze ’n nul-maeting inveure bie de aansjaf van ‘ne e-bike.
Det ‘ne e-bike geine fiets is, is veur mich allang ein waorheid es ‘n koe, ómdet ‘ne e-mail geine breef is, ‘ne e-reader gei book, ’n e-consult gein fysiek óngerzeuk vannen dokter en bie
e-learning zits se ouch neet mit dien naas inne beuk.
Daoróm vinj ich ‘ne lektrische fiets mieë ‘ne stille brómmer of ‘ne scootmobiel veur vitaal fietsers. Dus eigelik ‘ne foetelfiets!

Har Parren

(column)

Torna | Cultura 4 maart 2018

KLETSKÖP

De noewjaorsreceptie vanne gemeindje geit beginne. Inne riej staon ze weer. De börgemeister mèt zien vrouw vuuerop. De börgemeister is glaad gesjoeëre en is midde oppe kop van vuuer toet achter kaal. Allein aan de ziekantje is nog get begrujing te zeen. Vrintjelik lachendj winstj dae eder ’t bèste vuuer ’t noewe jaor. Zien vrouw duit det ouch mer get mieër op aafstandj. Daonaeve steit ‘ne wèthaojer zónger vrouw, hae is al good belaege en hieët zien wilj haor allang verloeëre. Hae is de pensioengerechtigdje laeftiedsgrens al mieër as tieën jaor gepasseerdj en behuuertj toet de raod der wieze. Den staon twieë wèthaojers, allebei zoeë kaal wie ’n loes, mèt häör vrouwe.
Vanaaf ’t moment det ’n kaal raodslid in de Twieëdje Kamer gekoeëze waerdje móst de haor ouch biej diej twieë wèthaojers t’r vanaaf. Biej de wèthaojer mèt financiën in de portefeuille, móst zien vrouw ’t vonnis uuever zien haor voltrèkke, dit goof aan det hae absoluut zunig waas. Toen ónthaoringscrème neet genóg holp kwaam toch nog ’t elektrisch sjaerapparaat in aktie. De aafwirking móst nao ’t aanbringe vanne sjaerzeip mèt de krebber gebuuere. Toen ’t sjaermetske bot waas en uuever ziene kop begóst te kratse, hoeëldje zien vrouw de eige kratser oet de kast. Hiejmèt waas ze hieël get henjiger, al gauw kwaam ‘ne kale gletsjer ónger häör henj oet. De angere wèthaojer mook ’t zich ’n stök gemekkeliker, hae ging gewuuen nao de kapper. ’t bunke declareerdje hae as representatiekoste biej de gemeindje. Noe waas hae ‘ne echte kale Hollenjer.

De kale kop óngersteundje ’t beleid. Uueveral in de gemeindje loupe minse róndj mèt ‘ne gedeiltelike, of gans kale kop, dees zeen deskundig kaal geplokke. Tieëgestenjers van ’t beleid waere gekniptj en gesjoeëre. Ivo Opstelten, aod-minister van Veiligheid en Justitie kóst ’t bunke neet vinje, dit bewiestj det woeë haor zitj, gein verstandj kan zitte. Van ’n kaal hoon kins se gein vaere plökke, dacht Van Rey want ’t geit óm de inhaod en hae stopdje de hoonder vol geldj. Kojak waas ein crimefighter mèt väöl succes. Ferdinand Grapperhaus hieët as minister van Veiligheid en Justitie de ieërste debatte uueverlaefdj, dae is echt zoeë glaad wie ‘ne aol. Toen hae get vergaete waas te melje, vroog hae hiejvuuer vergaeving mèt de wuuerd: “Gein haor op miene kop hieët hiej aan gedacht”. Kletsköp höbbe waal ’t naodeil det ze ’n hieël kort geheuge höbbe. Fred Teeven is hiej ’n spraekendj vuuerbeeldj van en is mer böschauffeur gewoeëre. As ’t mèt de verkezinge in oos gemeinte misgeit is waal ’t chauffeursprobleem van de belbös opgelostj. Biej vrouwe gelje sjienbaar anger norme want nao Sugar Lee Hooper is t’r gein mieër diej gek waas op Jo mèt de banjo.
De vrouwe van de wèthaojers höbbe waal ’n belangrieke taak. Ze mótte lache en hendjes gaeve en ouch nog ’n wang vuuer ’n kusje aanbeje. Vuuer collega’s en bekindje allebei de wange en vuuer belangrieke persoeëne ouch nog de oetnuuediging toet ‘ne sjmakkerd recht op die moel.
De wèthaojer sprook óngerhandj mèt de vuuerzitter van de harmonie en de vastelaovesvereiniging aaf nog get te wille regele biej ’n good glaas beer nao de receptie. Later klaagdje de vuuerzitter van de harmonie biej hem det de subsidie zoeë väöl ómlieëg waas gegange óndanks det hae in de verkezingscampagne haaj belaofdj:”Dao geit geine cent minder nao de vereiniginge”.Noe zeet hae: “Ich weit ’t , ich weit ’t allemaol. Ich waas dao neet vuuer, mer de gemeindjeraod wól ’t per se. Ich höb häör nog zoeë gewaarsjuuwdj mer ze wólle neet loestere. Gelökkig höb ich nog ’n laefbaarheidsfonds moge instèlle en dao kintj gae waal gebroek van make. Hoe mieër partieje aan ’n projekt mètdoon hoe hoeëger de biejdrage vuuer eder partie.

De vastelaovesoptocht zooj ’n sjoeën projekt hiejvuuer zeen. Gae trèktj neet mèt as harmonie, mer splitsj uch in: jeugdharmonie, borekapel, prinsekapel en senioreharmonie. ’t Slaagwerk zooj as drumband ouch nog geldj kinne opbringe net as de blokfluitgroep. Op dees slum meneer geit vuuer uch de kloes van de gemeinte oeëpe. Ich zal de aanvraog goodkäöre mer… dink ouch aan mich en mien hulp as gae in ’t stumhökske staotj in mieërt”.
De vuuerzitter van de vastelaovesvereiniging haaj zich net ’n groeët glaas beer bestèldj. “Dae hoofs se neet te betale. Ich höb nog get bónne vanne gemeindje en ich höb ouch nog get vuuer de vereiniging van michzelf”zagt de wèthaojer.”In de optocht goeëtj gae vuuer ’n kapitaal aan slók vanne prinsewage. Ich höb biej Lonka hóngerd kilo ieërsteklas karmels en fieftig kilo groeëte platte lollies mèt miene naam op bestèldj. Gae kintj ouch nog doezendj fepe kriege, as die aafrolle steit dao ‘stum Piet’op. Ze zeen hóngerd procent aafbraekbaar. Dit is hieël get anges as die plestiek fluitjes van miene collega diej allein mer ’t milieu vervoele”.
Biej de harmonie stóng noe de liesttrèkker van de Dörpspartie. “Geluif dae kletskop van zoeëjuust mer neet. Vuuer de verkezinge belaoftj hae gouje berg en daonao zeen ze nog kleiner as molshuip. Biej ós is det hieël anges: wae zègke waat wae gaon doon en doon waat wae zègke. Biej ós is ’t hieëlemaol dudelik: recht is recht en krómp is krómp”.
De oeërlog is begónne, ’t is verkezingstied.

Riky Simons-Julicher

(gedicht)

Torna | Cultura 14 januari 2018

MEZIEK

Toen en noe

’n Monument veur de meziek
in doerzaam bróns gegaote,
al in 1986 waerde det
door die van Thoor besjlaote.

Want meziek is häör laeve,
ze zin boek of ze zin geit,
klaor klinkende klanke
is wo häör hert veur sjleit.

Inne Watersjtraot
biej de historiese óngerste meule
is van die leefde veur meziek
genóg te zeen en ouch te veule.

Vól euvergave, mit
concentratie op lief en gezich
sjpele man en vrouw häör duet,
same, waat zin ze opein gerich.

Hae sjtaond, ziej zittend
op ‘ne roewe rónje sjtein;
en mit det leef loesterend kiendje
kómme toen, noe, en den, fein
in dit monument biejein.

Den

Kiek, det is mien mama
die dao sjpeelt oppe fluit,
en mienne papa sjteit te blaoze,
zuus se ouch wie dae det duit?

De vingers oppe gaetjes,
de fluit dwaars op ’t gezich,
den kriegs se ’n sjoon sjtrakke toon,
blief de klank in aevewich.

Es ze same sjpele
loester ich zo gaer,
biej ós toes guf ’t aldaag waal
’n femiliekónzaer.

Later es ich groot bön
sjpeel ich ouch ’n insjtrument,
want die twee dao lere mich:
sjpelende miense zin bliej en kóntent.

Mia van Wegberg-Kurvers

(column)

Torna | Cultura 14 januari 2018

WO GAON W’R HAER

Weer höbbe ’n tiedje trök ós zalig nujaor gewènst. Of dit jaor waal zoa zalig zal waere is nag mer de vraog. Van alles dougtj inèns neet mieë. Dao weurtj duchtig in oze gesjiedenis geraocheldj en äöver tradities gebrazeldj. M’n kraomptj van allerlei kwatsj oet. Vreigeltj zelfs äöver jaorlikse fieësdaag. Mótte ze dao noe zoaväöl meriel äöver make? Ich riet mich richtig op. Ederein lieëtj zich opzwense. STOP DAE SIRK!

Pak noe Nujaor. De actiegroep de Kenonskeugel is väör knalvuurwerk. Of aoj luuj, kènjer en dere zich kepot sjrikke kan die niks versjaele. Zie gaon ’n referendum of anges gezag ’n volkstèlling oetsjrieve mit de vraog: “Jao of nae taege knalvuurwerk.” Waat eine zeiver. Pak remmele die herrie sjöppe en väör sjaaj zörge gewuuen óngenadig hel aan. Mien väörstèl is: sjik die bujele verplich nao ein brandjwónjecentrum en laot ze minimaal ein waek wunj verzörge.

Waat tunk uch van ’t volgendje? De Driekäöninge-sociëteit stèltj väör óm lieërlinge in de basissjoale te verplichte häör clubleed ‘Es de sterre dao baove Straole’ op daen daag te zènge. Zie tagke zich nag mit waese aojers en äöver de royalty’s mit oos Beppie.
Geer gluiftj ’t mesjien neet mer Vastelaovendj geit verdwiene, det stuitj vas. ’t Begintj mit de kènjeroptoch. Taegestenjers höbbe gewónne. Vanaaf noe is deze optoch in gans Limburg neet mieë te bekieke. Aan de boetegrenze van eder dörp of stad wille ze mit bösse, vrachwages, tractors en mèskerre eder verklèdj kèndj taegehaoje. Det jónk gefuchel aantóddele es cowboy, indiaan of ridder geuftj geine pas. M’n haet oetgevogeldj det die in ’n ver verleje van alles höbbe oetgespoaktj. Daobie kömptj det det grut dèks zwart, gael of lichbroen gesjminkt is. Hie weurtj al sjmiechtig discriminatie gezejdj.

Ouch Wakker Deer bemeujtj zich mit oos vastelaovestraditie. Róndjloupe es knien, aezel of baer is gewuuen deerónvruntjelik. Väör ’ne mögkesjeet zeen allerlei bieëste al op häör zieël getraptj. Enne Bóndj van de Minima (de BvdM) vuntj det häör leje väör sjöt waere gezat door kènjer te verkleie es ermoodzejjer. ’t Is te laat óm die waesnek te stoppe. Es se mer väöl spektakel maaks in dit apelandj krigs se diene zin.

M’n näöltj zelfs äöver Käöningsdaag. Waat kostj det waal neet óm die stief femilie róndj te laote huppele? De Unie van Republikeinen zuut lever ’ne president mit ziene vrundj. Van oranje nao raos is ’n kwestie van wènne, toch! Wie krigs se ’t bedach.
Kèntj g’r ‘t nag volge noe stömme opgaon óm Doajeherdènking en Bevriejingsdaag te sjrappe? Te lang geleje! Det pikke w’r toch neet. Ein respekloze redenatie. Herdènke mót blieve.

Luuj sjrieëve óm Moder- en Vaderdaag parttime te vere. Dees twieë fieëste wille ze in eine daag duje: ’ne halve Moderdaag en ’ne halve Vaderdaag. Aan ’t verplich op bezeuk gaon zeen de kènjer noe gelökkig mer eine daag kwiet.
De Vereniging van Anonieme Papa’s ‘de zwaffelzäödjes’, maaktj zich hel väör ’ne donoredaag. Dao kriege ze allein mer positieve reacties op, laes ich. Deze nuje fieësdaag kèntj die naamloze waal bevalle mer m’n wiltj gein gedoons äöver waem van waem is.

Nag zo’n dóm dènk. Brandjwaermen rökke oet óm handjteikeninge te verzamele. Die zeen gebrandj op ’t sintmaertesvuur. Mer neet op zo’n klein huipke mit sjaemel tek. Nae, dae stapel mót väöl hoager en nag mieë spettere en knettere, lekker sjtinke en oerelank blaokere. Die spuitgaste wille zich èns duchtig begaje. De fik d’rin.
Mer Sinterklaos blif Sinterklaos. Ich gaef ouch niks óm glutevrieje paeperneut, mer al det gezanik hungtj mich de kael oet. Mesjien höbtj geer ’t nag neet gehuurdj of gelaeze. ’t Kèntj nag gestuuerder. Noe mót dae heilige man valboete gaon betale es t’r mieë es drie kieër van ziene Amerigo vèltj. Ich vènj det ze mótte oetsjeie mit deze kènjervrundj zwart te make.

Es t’r emes is wo w’r ós drök äöver mótte make, is det de kersman. Waat ’ne hypocriet. Wis geer det dae derebeul rendere vleegpoejer (bliekbaar speed) geuftj en óngertösse Hohoho reuptj? Dao naeve bie lieëtj hae gestoekdje genderneutrale kroekestöpkes zien kedootjes inpakke.
Ich vènj väöl van dae sirk te ónnuuezel väör wäörd en es geer dènktj ‘MeToo’, zègk ich “kóm in mien klupke en zèngtj mit mich: Wo gaon w’r haer, wo gaon w’r haer!”
Zalig Nujaor!

Els Zeegers-Koelen

(gedicht)

Torna | Cultura 26 november 2017

WIE SJOON…

Ich hang aan dien lippe
die golvende heuvels
mit wildj kroed in weije
zaachte g in gelp graas
dien sjtoute verhaole
vol sjleiptoon – vol sjtoottoon
keuvelend wie kerresjpaore
in gemoedelikke landjwaeg
doe sjmaaks appetietelik
nao kruutje – elske – sjtaekbaereflaaj
‘geneets van ‘t laeve zolang este kins
maaks sjpas en plezeer, doe laefs toch mèr ins’
dien verrassend karakter
sjpegelt in sjoenkelende Maas
sjtil dörpe – sjtoer sjtaej
sjtols op wie ’t is en wie ‘t waas
doe grieps, werms – doe tintjels mich
verdrejts mich plat-eweg de kop
krieg gaaroet gein genóg van dich
gaon mit dich sjlaope – sjtaon mit dich op.

Lisa Naus

(column)

Torna | Cultura 26 november 2017

SJOON THOEAR

De herfswindj vaeg euver de maaskejje de blajer biejein, wie ouch sjaemele euverbliefsele van zónnige feeskes, en pepeerkes en kertóng van weggegaete ozel en zo.

De zomerhèts is finaal oetgewasemp, wie de zjwaaj oet ’n keuke wo de lèste kaetels zin weggezat. Noe ’t zomerfees gedaon is, kènne deure en gerdiene toe en terrasmuibele opgeruump.

Plezerig, det duuster naojaorswaer. Gedaon mit al die, oet bösse en wages sjtómmelende, vraem luuj.

V’r laote ze idder jaor braaf gewaere, vanwaege de knabbe die ze euver toog en teek sjuve. Mit ’ne lap van laer in de móndj, hiegend óm ’n glaeske beer of fris, nao al det gesjravel euver die knoebbelige kejje. En vanwaege de sente die ze achterlaote in winkelkes in achteraafgetskes, wo ’t rinkelt es de deur aope geit. De waeg d’rhaer höbbe ze den al op camera en smartphone vasgelag.

Alle winkelsjape sjume die pottekiekers aaf, op zeuk nao plaatselikke höbbedinger, óm oeteindelik ’n zunig pekske ansichtkaarte aaf te raekene. Plaetjes van plekke wo ze juusnet nag blindj naevenaaf zin getrampeld.

Sjan, in häör witgesjiljerd huuske oppe hook, mót zomers iddere aovindj de rame aan de sjtraotkantj wasse, vanwaege de vèttige sjtempels van nuujsjerige naze. De toeriste sjame zich neet óm biej häör nao binne te loere, wie in ’n etalaasj. Duje zich bekans door de roet óm ’n sjpierke op te vange van ’n laeve, det zich daobinne in alle rös wilt aafsjpele.

’t Hoeselik laeve, det ze vanmorge wied achter zich höbbe gelaote, dreug veur de toeriste waarsjienlik toch ’n krenske van romantiek, wo ze op det moment opèns sjterk nao verlange. Mesjien zeuke de ouge in de vraemde op den doer toch get vertroewds.

’n Röspunt veur de dazelende uig, meug gekeke op toresjpitse, vergezichte en al waat Thoear dao tösse-in te beje haet.

Achter die roete van de Thoearder luuj verwachte ze get van nostalgie – kriege aevel ’n aafsjpegeling van häör eige toes.

Wie den ouch, bes begriepelik, det verlange nao rös, want allewieles mót d’r biej ’n oetsjtepke zoväöl meugelik in de daag waere gevrónge. In de krap gemaete tied tösse de vriejlaoting op de parkeerplaats en ’t tiedsjtip det ze weer vasgesjnoord waere, mótte de kejjetrotters zich sjpoje. Ze wille de kirk bezeuke, ’ne pannekook aete, get drinke én daonaeve in ‘t wit sjtedje genóg ‘eige’ waere óm vanaovindj get appaarts te kènne vertelle taege de toesblievers.

Dus is ’t kultuur-sjnoeve, sjnaje, kloekke en koupe gedaon, den waere die kuite taege de roete van de witte huuskes geduujd, óm ’ns óngehoebbeld  nao binne te sjpienze. Op zeuk nao verborge sjtillaeves, antiekke muibele en angere kraom. Ze vinje ’t sjtille geveul van toes, ’t sjpel van leech en sjeem, det van binne zo weik maak.   ’ne Zuch… en den rap weer wiejer: neet dae Thoearder knapkook vergaete, veur toes!

Achter de rame, de naasaafdrökke in häör oetzich verwinsend, hèlt Sjan zich keduuk.’t Aopelóch-museum löp langsaam laeg, terwiel de dónkere wolke zich daobaove biejein pakke. Den laote ze de raege los, mit bakke. Pff. ’t Vreug heel get tied, óm ’t geleef sjtedje weer sjoon te blaoze en te sjpeule!

Krek wie Sjan zich de tied zal numme óm in ’t bleik zunke de aafdrökke van de – veurluipig lèste – toeristenaze weg te soppe. En innegang zuvert ’t zienne eige geis van die lèstige, vraeme zomerzunj.

Thoear krieg weer lóch. Sjoon genóg!